H̉A THƯỢNG THÍCH TRÍ CHƠN
Con đường Hoằng Pháp và Văn Hóa
Nguyên Siêu
Giờ th́ Ḥa Thượng đă ra đi, ra đi chung quanh quư Thầy, Cô trong môn đồ pháp quyến đang nhất tâm niệm Phật để cung tiễn Ḥa Thượng về với Phật.
Đôi ngày nằm ở bệnh viện, nhiều người đến hỏi thăm và hầu chuyện với Ḥa Thượng, nhất là Ni Sư Giới Châu túc trực bên giường bệnh đă nghe Ḥa Thượng nói nhiều lần, khi bác sĩ bệnh viện muốn thử nghiệm một số cơ phận để t́m hiểu bệnh lư của Ngài, Ḥa Thượng dạy:
“Theo sự hiểu biết của tui, th́ sự văn minh tiến bộ y học là điều rất cần thiết để cứu người, nhưng hiện tại ḿnh đă là ông Thầy tu, ḿnh có niềm tin trong sáng nơi Phật pháp; ḿnh có chư Bồ Tát, chư Phật gia hộ; ḿnh có Phật Dược Sư phát nguyện cứu độ chúng sinh. Ḿnh nhất tâm niệm danh hiệu đức Phật Dược Sư, nếu nghiệp lực ḿnh chưa phải chết th́ nương nhờ Phật lực mà được khỏe mạnh lại, chi bằng đến lúc phải xả bỏ báo thân th́ ngày đêm ḿnh thường niệm danh hiệu đức Phật A Di Đà, th́ ḿnh về với Phật trong tâm nhẹ nhàng, thanh thản. Đây là điều tui suy nghĩ cả một đời tu hành. Quư Thầy, Cô đưa tui về Bát Nhă để tĩnh dưỡng đôi ngày rồi về với Phật, đó là con đường cuối cùng của ông Thầy tu. Quư Thầy, Cô hoan hỷ, Mô Phật.”
Nghe lời dạy của Ḥa Thượng, ai cũng nh́n nhau cảm phục, cảm phục niềm tin kiên cố vào tánh đức Từ Bi, vào hạnh nguyện cứu khổ chúng sinh của ba đời chư Phật, và hôm nay Ḥa Thượng đă ra đi trong sự cứu độ của chư Phật. Thượng Tọa Trí Thành, pháp đệ của Ḥa Thượng, kể lại: “Quư Thầy, Cô hầu bên giường bệnh trước khi Ḥa Thượng viên tịch khoảng nửa giờ, Ḥa Thượng hăy c̣n hỏi thăm từng người một, hỏi thăm Chùa Linh Mụ trong cũng như ngoài nước. Căn dặn quư Thầy, Cô hăy ǵn giữ những ngôi Tam Bảo mà Ḥa Thượng đă xây dựng nhiều thập niên qua, ở nhiều tiểu bang, quư Thầy phải biết thương nhau, đùm bọc nhau mà sống nơi xứ người. Chỉ có ḿnh biết thương nhau, đoàn kết với nhau th́ cuộc sống mới có ư nghĩa, mới làm lợi lạc cho ngôi Tam Bảo, lư tưởng của người xuất gia. Không khí thân t́nh, dù người bệnh hay người khỏe, đều diễn ra tự nhiên, thanh thản, không ai nghĩ rằng sau đôi mươi phút truyện tṛ Ḥa Thượng ra đi nhanh và tự tại như vậy.”
Sắc mặt Ḥa Thượng đôi chút thay đổi, mắt hơi nhắm, yên lặng, nhẹ nhàng, Ḥa Thượng an nhiên thị tịch giữa những lời niệm Phật tiếp dẫn. Thượng Tọa Trí Thành đưa tay vuốt nhẹ đôi mắt và nâng cằm của Ḥa Thượng lên. Tất cả sự ra đi của Ḥa Thượng chỉ có thế. Một đời Tăng sĩ 46 hạ lạp, đă được hiến dâng tất cả bằng tâm huyết nhiệt thành cho đời, cho đạo.
Con Đường Hoằng Pháp
Ḥa Thượng là đệ tử của đức đệ tam Tăng Thống GHPGVNTN, đại lăo Ḥa Thượng Thích Đôn Hậu, chùa Linh Mụ, Huế. Suốt cả một đời hành điệu, cũng như khi lớn lên dưới mái chùa cổ kính nổi tiếng trên ḍng Hương Giang ấy, Ḥa Thượng đă luôn đặt trọng tâm vào công việc hoằng pháp và văn hóa. Con đường hoằng pháp của Ḥa Thượng dù ở trong nước hay xuất ngoại du học Ấn Độ, tốt nghiệp học vị Tiến sĩ, du nhập vào đất nước Hoa Kỳ, Ḥa Thượng luôn là người biểu tỏ tấm ḷng cầu mong Phật pháp được lan truyền đến mọi tầng lớp xă hội, đến các quốc gia, dân tộc khắp nơi trên thế giới. V́ tâm nguyện này mà Ḥa Thượng đă không từ nan, quản ngại mọi khó khăn, cách trờ xa xôi, Ḥa Thượng đă dấn thân đi vào sinh hoạt các tổ chức Phật giáo của các quốc gia Á Châu như: Nhật Bản, Đại Hàn, Đài Loan, Hồng Kông, Tân Gia Ba, Tích Lan, Mă Lai, Mông Cổ… để nghiên cứu tinh hoa của Phật giáo bạn chắt lọc ứng dụng cho Phật giáo Việt Nam, ngơ hầu đem Phật pháp vào ḷng người.
Từ những nghiên cứu cho công cuộc hoằng pháp ở các quốc gia Đông phương, Ḥa Thượng cũng đă nỗ lực không ngừng để tâm nghiên cứu, tham khảo con đường hoằng pháp của các tổ chức Phật giáo và văn hóa của các quốc gia Âu Tây như: Anh, Pháp, Đức, Ư, Bỉ, Ḥa Lan, Đan Mạch, Thụy Sĩ, Na Uy, Phần Lan, Thụy Điển, Hy Lạp, Tây Ban Nha… trước sau như một, Ḥa Thượng đă thật sự hiến thân phụng sự đạo pháp. Qua bao thập niên, với tấm thân nhỏ nhắn, ốm gầy, trên vai một tay nải, trong tay một túi xách vật dụng tùy thân, một cuốn sổ nhỏ ghi lịch tŕnh sinh hoạt thuyết giảng các Tự Viện, mà Ḥa Thượng đă thành lập cho các Phật tử địa phương, Ngài đă rày đây mai đó đi khắp các tiểu bang Hoa Kỳ. Bằng tấm ḷng phụng hành di ngôn của Phật: “Này các Tỳ kheo, các con hăy đi và đi một ḿnh. Đi v́ sự b́nh an, hạnh phúc cho con người và chư Thiên. Đi để đem giáo pháp giải thoát cho muôn nơi và chúng sinh trong cuộc đời này. Các con hăy lên đường v́ hạnh phúc và lợi ích chung.” Ḥa Thượng đă đi đến từng địa phương hẻo lánh ở các tiểu bang xa xôi, nơi có cư dân người Việt tha hương tị nạn để xây dựng cho họ đời sống tâm linh nơi hải ngoại. Trong công cuộc hoằng pháp này, Ḥa Thượng đă đích thân lănh đạo tinh thần, chứng minh Đạo Sư, hay cố vấn các Tự Viện, Hội Phật giáo, cộng đồng Phật giáo … khoảng 36 đơn vị của các tiểu bang Hoa Kỳ. Cuộc hoằng pháp đi sâu vào hạ tầng cơ sơ của Ḥa Thượng đă tạo dựng nền móng vững chắc cho Giáo Hội, bồi đắp và giữ vững niềm tin Phật pháp của cộng đồng Phật tử nơi đó. Ḥa Thượng đă được tôn xưng là vị Tổ khai sơn các Tự Viện, Hội Phật giáo, cộng đồng Phật giáo của các địa phương ấy. Ngài được phong tặng biệt danh “Ḥa Thượng xe bus” để nêu cao công hạnh hy sinh, kham nhẫn, hoằng dương Phật pháp bằng những phương tiện di chuyển khiêm tốn trên những chuyến xe lửa tốc hành, trên những chuyến bus xuyên bang suốt đêm với những gói chip, những phần ăn thanh cảnh nơi các trạm xe mà hoàn thành Phật sự hóa độ sâu dày.
Con Đường Văn Hóa
Nếu nói rằng con đường Hoằng Pháp là tâm huyết của Ḥa Thượng th́ con đường Văn Hóa là tim óc một đời của Ḥa Thượng để có được những dịch phẩm nổi tiếng để đóng góp cho ngôi nhà văn hóa Phật giáo Việt Nam hải ngoại. Ḥa Thượng có khoảng 22 dịch phẩm với chủ đề: Tổng Quan Phật giáo, Truyện Tích, Nhân Vật Phật giáo, Phật Giáo và Thời Đại, Phật Giáo và Xă Hội, Phật Giáo Thế Giới… Ngoài ra Ḥa Thượng c̣n có những tài liệu khác nằm trong bản thảo chưa kịp xuất bản. Thật là một đóng góp lớn lao cho nền văn hóa Phật giáo Việt Nam nơi hải ngoại. Một số các tác phẩm của Đức Đạt Lai Lạt Ma Tây Tạng cũng đă được Ḥa Thượng phiên dịch và phổ biến trên các tạp chí. Có dịp ghé thăm Ḥa Thượng tại Phật Học Viện Quốc Tế sẽ thấy cả một pḥng đầy sách vở, từ trên kệ sách cho đến bàn ghế hay trên mặt đất, đó đây sách và sách. Ḥa Thượng đă sống với kinh sách cho đến ngày từ giă ra đi.
Ḥa Thượng sống đời tự lập và tự dưỡng cho đến khi tuổi già sức yếu, răng không c̣n Ḥa Thượng tự nấu cháo gạo lức xay nhuyễn để uống. Ḥa Thượng quan niệm đó là văn hóa tự thân của Ngài, cố gắng tự lo mọi việc cá nhân để tránh làm phiền mọi người trong cuộc sống riêng tư. Ḥa Thượng đi hoằng pháp, làm văn hóa một ḿnh một bóng như những cánh vạc khuya giữa đêm trường cô tịch, khi đi cũng như lúc về chẳng ai hay biết, chỉ có con tàu và sân ga làm bạn đồng hành.
Từ nền văn hóa tự thân phát huy nền văn hóa quần chúng, Ḥa Thượng đă để lại một kho tàng văn hóa dịch thuật cả đạo lẫn đời, biết bao nhiêu bút mực, dầu đèn sớm hôm khuya tối. Lời viết có hạn, công đức Ḥa Thượng th́ vô cùng. Vô cùng như hành trạng một bậc Cao Tăng hiện thân vào đời để hóa độ, khi công viên quả măn th́ nhẹ nhàng cất bước ra đi, không bận tâm lưu luyến.
Hai con đường hoằng pháp và văn hóa đă nuôi lớn Ḥa Thượng trong chí nguyện độ sinh và ngày về với Phật. Hôm nay, những ǵ đáng độ, Ḥa Thượng đă độ, ngày về với Phật th́ Ḥa Thượng cũng đă về, chỉ c̣n lại hàng hậu học với niềm thương nhớ đầy vơi.
San Diego, 16 tháng 02 năm 2011