CuỘc ĐỜi và SỰ NghiỆpcỦa Ḥa ThưỢng Thích ThiỆn MinhThích Nguyên Siêu
1. Dẫn Nhập:Con đường hoằng dương Phật pháp của Đạo Phật Việt Nam đă viết nên những trang sử hạnh nguyện từ bi, hành trạng vô úy, đại hùng của chư vị lịch đại Tổ Sư kể từ thời du nhập cho đến hôm nay. Con đường hoằng dương Phật pháp ấy có lúc thăng, có khi trầm theo vận nước, nhưng Đạo Phật Việt Nam luôn hiện hữu và tồn tại trong trái tim dân tộc suốt chiều dài lịch sử hai ngàn năm qua. Chính trái tim ấy đă đẩy những ḍng máu để nuôi lớn Tăng già Việt Nam trở thành những bậc xuất trần thượng sĩ. Ḥa Thượng Thích Trí Quang đă viết: “Ḍng máu của Tăng già Việt Nam là ḍng máu trí tuệ, sáng suốt, ḍng máu đại hùng, đại lực; ḍng máu từ bi hỷ xả, ḍng máu tinh tấn, dũng mănh, ḍng máu ấy đủ tất cả, không thiếu một đức tính tốt di truyền nào. Con đẻ của ḍng máu ấy là những anh hùng vị tha, lợi tha và giác tha, cứu khổ và giải thoát cho muôn loài. Ḍng máu ấy làm cho Tăng già thành bậc tai mắt của người và trời, làm kiểu mẫu cho tam giới. Ḍng máu ấy đào tạo Tăng già thành những bậc giác tha, những Đức Phật. Ḍng máu ấy là ḍng máu Chánh giác cao cả của Đức Phật vậy.” [i]Tiếp nối ḍng máu của chư vị Tổ đức, Thiền sư Khương Tăng Hội, Chi Cương Lương, Mâu Tử và nền văn hóa giác ngộ Luy Lâu, Ḥa Thượng Thích Thiện Minh đă thừa tiếp và thắp sáng ngọn đèn Chánh pháp từ đó, để qua những tháng ngày hoằng pháp độ sanh, Ḥa Thượng đă đem hết tâm huyết của ḿnh phục vụ cho nhân quần xă hội. Bằng khả năng sẵn có, bằng ư chí kiên định, Ḥa Thượng đă chấn tích vân du khắp các miền: từ Huế lên Cao nguyên, xuống miền Nam, ra miền Trung để điều động Phật sự, hoạch định chương tŕnh hoằng pháp, thiết lập các cơ sở chi hội, khuôn hội, tổ chức các đại hội từ hạ tầng cơ sở đến trung ương đẩy mạnh công cuộc chấn hưng Phật giáo, tạo dựng nền ḥa b́nh cho quê hương dân tộc.H́nh ảnh Ḥa Thượng trong chiếc áo tràng đà, chiếc kính gọng đen to bản cố hữu, thật thâm trầm, đĩnh đạt, biểu hiện một Tăng tướng oai nghi mà qua những thập niên đương đại Ḥa Thượng là bậc thiệu long Thánh chủng, là rường cột của Giáo Hội. Ḥa Thượng đă dâng hiến trọn đời cho dân tộc, Đạo Pháp. Trong hàng Tăng đoàn, nơi ngôi Tổ đ́nh, Ḥa Thượng là bậc Chúng trung tôn để truyền tŕ mạng mạch Phật pháp; c̣n khi dấn thân vào đời hoằng pháp th́ Ḥa Thượng là một chiến lược gia, là một nhà hùng biện. Đến khi bị tù ngục qua bao chế độ th́ Ḥa Thượng là Bồ tát hóa thân vào đời ác năm trược và chịu khổ nhục thay cho mọi người. Tâm tư của Ḥa Thượng lúc nào cũng thanh thản, trầm tĩnh như tướng mạo của Ḥa Thượng. Sau năm 1975, chế độ Cộng Sản Việt Nam bức hại, khủng bố Ḥa Thượng, nhưng vẫn giữ lập trường dứt khoát, không bao giờ bắt tay với cộng sản. Ḥa Thượng đứng thẳng người làm vị thuyền trưởng để lèo lái con thuyền Giáo Hội vượt qua cơn phong ba băo táp của chế độ nghiệt ngă cộng sản Việt Nam. Ḥa Thượng đă khẳng định dứt khoát qua cuộc nói chuyện với tướng Đỗ Mậu:
“Dù t́nh thế có đi về đâu, th́ Phật Giáo vẫn đứng trong ḷng dân tộc mà đấu tranh cho đến cùng, bằng thế cách này hay chiến thuật khác. Thiếu tướng cứ tin đi, c̣n Giáo Hội, c̣n tôi th́ cuộc tranh đấu không bao giờ ngừng.” [ii] Ḥa Thượng Thích Thiện Minh là hạt nhân để tựu thành sử mệnh quê hương. Sử mệnh ấy là kiến tạo nền ḥa b́nh chơn chánh – Dân chủ, tự do và nhân quyền. Phương châm hành hoạt Phật sự của Ḥa Thượng là phát huy đạo pháp trường tồn và thăng tiến trên lộ tŕnh tu tập đạo giải thoát.
2. Tiểu Sử:Ḥa Thượng, thế danh là Đỗ Xuân Hàn, húy Thượng Tâm Hạ Thị hiệu Thiện Minh, tự Trí Nghiễm. Sinh năm 1921 tại làng Bích Khê, quận Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị. Ḥa Thượng có túc duyên với Phật pháp từ nhiều đời nhiều kiếp nên từ thuở nhỏ Ḥa Thượng đă được quy y và xuất gia với Đại lăo Ḥa Thượng Thuyền Tôn, Thích Giác Nhiên – Đức Đệ Nhị Tăng Thống GHPGVNTN. - Năm 1936 - 1939 theo học lớp Sơ đẳng Phật học tại chùa Trúc Lâm - Huế. - Năm 1939 - 1944 theo học lớp Trung đẳng tại Phật học đường Báo Quốc - Huế. - Năm 1944 - 1947 theo học chương tŕnh Đại học Phật giáo cũng tại Phật đường Báo Quốc - Huế. - Năm 1948, Ḥa Thượng thọ đại giới Tỳ Kheo tại giới đàn Báo Quốc do Đức Đại lăo Ḥa Thượng Thích Tịnh Khiết – Đức Đệ Nhất Tăng Thống GHPGVNTN làm đàn đầu Ḥa Thượng. Cuối năm ấy, Ḥa Thượng được công cử làm Hội trưởng Hội Phật học Đà Lạt kiêm giảng sư của Giáo Hội tại Lâm Đồng. - Năm 1948 - 1952, Ḥa Thượng lần lượt tổ chức những chi hội Phật giáo tại Cầu Đất, Sông Hinh - Blao, Di Linh, Đơn Dương, La Ba. Song song việc điều hành Phật sự tại đây, Ḥa Thượng đă thành lập các đơn vị GĐPT Lâm Nguyên, Cầu Đất, Trại Mát, Trạm Hành… Tổ chức những trại huấn luyện Đội Chúng Trưởng, Huynh Trưởng Sơ Cấp và Cấp 1. - Năm 1952, Ḥa Thượng được Giáo Hội thỉnh cử làm Hội Trưởng Hội Phật Học Khánh Ḥa. Ḥa Thượng đă đóng góp rất nhiều công sức cho việc xây dựng và phát triển Phật giáo tại các tỉnh Khánh Ḥa, Ninh Thuận, B́nh Thuận, chương tŕnh này gồm có 4 mục đích chính yếu: 1. Kiện toàn các cơ sở hạ tầng của Giáo Hội và thành lập Ban trị sự toàn miền. 2. Thành lập Phật học viện Nha Trang. 3. Thành lập trường Bồ đề. 4. Thành lập những GĐPT đầu tiên. - Năm 1956, Ḥa Thượng đă vận động thành lập Ban tổ chức Đại hội Tổng hội Phật giáo Việt Nam lần thứ 2 tại Chùa Ấn Quang, Sài G̣n. - Năm 1957 - 1960, Ḥa Thượng điều hành Phật sự tại các tỉnh miền Trung nhiều nhất là Thừa Thiên - Huế, cùng tổ chức các trại họp bạn ngành Thiếu GĐPT toàn quốc. - Năm 1963, Ḥa Thượng cùng các bậc tôn túc lănh đạo ủy ban liên phái Bảo vệ Phật giáo đ̣i hỏi chế độ TT Ngô Đ́nh Diệm thi hành chính sách b́nh đẳng tôn giáo và công bằng xă hội. - Năm 1964, Đại hội Thống nhất Phật giáo, GHPGVNTN ra đời, Ḥa Thượng được thỉnh cử làm Tổng vụ trưởng Tổng vụ Thanh Niên. - Năm 1970, Ḥa Thượng tham dự Hội nghị Tôn giáo và Ḥa b́nh tại Tokyo, Nhật Bản. - Năm 1973, Ḥa Thượng Thích Thiện Hoa viên tịch, Ḥa Thượng đảm nhiệm chức vụ quyền Viện trưởng Viện Hóa Đạo GHPGVNTN. - Năm 1974, Ḥa Thượng được Đại hội cung thỉnh Cố vấn Hội Đồng Viện Hóa Đạo và tham dự Hội nghị Tôn giáo và Ḥa b́nh tại Louvain, Bỉ Quốc. Lịch sử đă sang trang, quê hương, dân tộc đă ch́m vào sự cai trị nghiệt ngă của chế độ cộng sản Việt Nam. Đạo Pháp cũng trôi theo vận nước lênh đênh vô định. Vào ngày 13 tháng 4 năm 1978, Cộng sản bắt giam Ḥa Thượng tại Tổng nha Cảnh sát cũ, rồi chuyển sang trại Phan Đăng Lưu… và Ḥa Thượng đă trút hơi thở cuối cùng vào ngày 17-10-1978, sau 6 tháng 5 ngày bị nhốt trong xà lim tối tăm, đánh đập, tra tấn dă man của chế độ. Suốt cuộc đời phụng sự Đạo pháp, Dân tộc, Ḥa Thượng là tấm gương sáng cho nhiều thế hệ mai sau. Ḥa Thượng Thích Thiện Minh, người đă sống cái sống hào hùng đương đầu với bạo lực và khi chết cũng là cái chết của con người vô úy trước bạo lực. Ḥa Thượng đă ra đi trong niềm đau thương vô hạn của dân tộc, trong nỗi thương tiếc vô cùng của toàn thể Phật giáo đồ Việt Nam. Cho đến hôm nay, tánh đức từ bi, tinh thần vô úy của Ḥa Thượng vẫn luôn sáng ngời trong tận cùng tâm thức của mỗi đoàn sinh, huynh trưởng các cấp GĐPT và ư thức Thiện Minh – Ư thức ḥa b́nh dân tộc, ư thức bất diệt cho Đạo pháp luôn sáng ngời trên bầu trời quê hương và thế giới hôm nay.
3. Tính khí khái và bất khuất của một bậc tôn giả, Ḥa Thượng Thích Thiện Minh đă chết trong ngục tù cộng sản Việt NamThừa hưởng ḍng máu quật cường của dân tộc Việt và chí nguyện nhập thế độ đời kham nhẫn của đạo Phật, Ḥa Thượng ung dung tự tại dù hoàn cảnh có nghiệt ngă, khốn cùng. Vào năm 1978, Ḥa Thượng đă chống gậy lang thang từ văn pḥng Viện Hóa Đạo đến chùa Già Lam, từ chùa Già Lam qua chùa Pháp Vân, từ Pháp Vân đến Trung tâm Quảng Đức mà chẳng có nơi nào là chốn tạm dung, v́ nhà cầm quyền cộng sản Việt Nam không cấp hộ khẩu. Ḥa Thượng tự biết rằng nhà tù là chốn dung thân. Ḥa Thượng chuẩn bị hành trang với hai bộ quần áo, y hậu và một vài vật dụng cần thiết cá nhân, đợi ngày vào tù cộng sản và chính nơi đó là nơi an nghỉ cuối cùng. Cánh cửa nhà tù khép lại, chôn kín h́nh ảnh một kẻ sĩ xuất trần nhưng không thể vùi chôn chí nguyện hóa độ của bậc thượng nhân lợi tha giác ngộ. Ngôi làng Bích Khê, nơi quê hương đầu đời của Ḥa Thượng, và cũng từ đó, từ mảnh đất nghèo khổ, khô cằn sỏi đá, từ vị trí địa dư lịch sử, địa đầu giới tuyến, bên ḍng sông Thạch Hăn phân chia ranh giới Bắc Nam, ư thức "Thiện Minh" tạo ḍng sinh mệnh Đạo Pháp quê hương được bắt nguồn từ đó, từ tinh thể của quận Triệu Phong kết thành người "Thiện Minh" lịch sử. Quảng Trị đêm mưa đông, ngày nắng hạ đă nuôi lớn trái tim dân tộc bằng liếp cải, nương dâu trong ư thức "Thiện Minh", người con trong ḷng Đạo Pháp. "Thiện Minh" tên người lănh đạo GHTN bất khuất mà cả một thế hệ tôn sùng, thành thiết đảnh lễ. Đảnh lễ để thấy ḿnh đang học một bài học lịch sử sống mà Ḥa Thượng Thiện Minh là hiện thân của ḍng lịch sử đó. Ḍng lịch sử dân tộc kiêu hùng; ngọn đuốc "Thiện Minh" soi đường tăm tối, xoáy tận vào ḷng người, vào tâm can, lương tri của những con người bạo hành, phi nhân. Bài học "Thiện Minh" là bài học ngàn vàng mà thế hệ đă qua, thế hệ hôm nay hay thế hệ mai sau ai cũng phải học. Học cái can cường, học cái bất khuất, học cái dũng cảm, học cái hy sinh, học cái quên ḿnh và học cái không thù hận giữa những người thù hận. Học cái trung cái nghĩa, cái từ bi, cái hỷ xă, cái trí tuệ của ḍng dơi Tăng già Việt Nam. "Thiện Minh" con người của ư thức hệ, con người của lương tâm, con người của những con người đang sống, đang cưu mang lư tưởng ḥa b́nh. Ư thức "Thiện Minh" được khơi nguồn và dẫn đi từ đầu đời ḍng lịch sử dân tộc. Tự tính hào hùng trong ư nghĩa tự tri, bất khuất trong giá trị trí thức, can cường trong tự tính bảo tồn cái phải và không hận thù trong khả tính quyến thuộc từ bi. "Thiện Minh", tên người là những khả tính ấy. Ư thức "Thiện Minh" cho chúng ta bài học lịch sử mà Ḥa Thượng đối đáp qua cuộc nói chuyện với người đại diện cộng sản Việt Nam, Mai Chí Thọ, trước chủ trương và lập luận bạo hành của chế độ. Mai Chí Thọ nói: "Có thể các Thầy nói hàng ngàn người nghe, chúng tôi nói không ai nghe, nhưng chúng tôi có súng, có nhà lao, có quân đội. Tất cả chúng tôi có trong tay. Liệu các Thầy có chống đối được không và chống đối đến bao giờ?" Qua lời nói đầy thách thức, ngạo mạn của người CS không lương tâm, không t́nh người, không t́nh quê hương dân tộc. Là kẻ vô thần, không tôn giáo đó, chúng ta càng thấy rơ thái độ điềm tĩnh, tâm từ ḥa của Ḥa thượng. Bằng cái nh́n kinh nghiệm lịch lăm suốt một chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc. Ḥa Thượng đă khẳng định: "Tôi nghĩ rằng có lẽ ông đă nói sai. Hơn ai hết ông biết rằng trong suốt thời gian đương đầu với Pháp và với Mỹ, kẻ khác chứ không phải là ông đă nói ra những câu tương tự như vậy. Lịch sử đă chứng minh rằng súng đạn và nhà tù không phải là tất cả, lại càng không phải là yếu tố tất thắng. Một Ngô Đ́nh Diệm với chín năm cai trị bằng mật vụ; một Tần Thủy Hoàng với chính sách bạo ngược đốt sách, chôn học tṛ. Kết quả như thế nào? Đúng, chúng tôi một tấc sắt cũng không có trong tay và các ông th́ có tất cả. Nhưng chúng tôi biết bài học lịch sử." Bài học kinh nghiệm lịch sử cho thấy, lời nói của Ḥa Thượng không bao lâu, các nước cộng sản Đông Âu đă sụp đổ. Cái nôi cộng sản Liên Xô cũng tan tành. Lời nói đó đă chứng minh cho cộng sản Việt Nam thấy không phải có đủ súng đạn, có dư nhà tù, quân đội là tất thắng.
4. Nỗi tang thương hay niềm đau của dân tộc?H́nh ảnh của cố Ḥa Thượng Thích Thiện Minh, người con của Đạo Pháp: "Một gương mặt bầm tím với râu tóc mọc dài, yên nghỉ trong chiếc quan tài. Tất cả những phần c̣n lại của con người yên nghỉ đó đều bị che lấp, không ai biết có vết tích ǵ trên phần c̣n lại đó hay không?" "Ḥa Thượng Thích Thiện Minh, chiến lược gia của GHPGVNTN, người đă từng ở tù trong cả ba chế độ, hôm 17 tháng 10 năm 1978 đă bỏ ḿnh trong một nhà tù của cộng sản tại thành phố Hồ Chí Minh." Đây là tin của đài BBC London. "H́nh ảnh cuối cùng của Thượng Tọa Thiện Minh mà người ta thấy, là một thi thể được che phủ kín mít, nằm tại một khu rừng ở Hàm Tân (B́nh Tuy) ngày 18 tháng 10, 1978. Ḥa Thượng Thích Trí Thủ, Viện trưởng Viện Hóa Đạo là một trong số rất ít người được công an thành phố Sài G̣n cho phép đến thăm và nh́n thi thể của Thượng Tọa lần chót. Khi Ḥa Thượng Trí Thủ giở tấm vải che mặt, những người chứng kiến xúc động, thấy khuôn mặt của Thượng Tọa bầm đen và râu tóc trắng xóa mọc dài. Những ǵ có thể thấy được và biết được về Thượng Tọa Thiện Minh chỉ có thế. Chính quyền cộng sản Việt Nam cũng muốn gói trọn cái thi thể và tất cả những tin tức về cái chết của Thượng Tọa Thiện Minh tại khu rừng Hàm Tân xa xôi, hẻo lánh." (Sđd trang 68).
5. Chí nguyện của bậc xuất trần - Sự nghiệp bảo vệ Đạo Pháp và quê hương- Kiến tạo nền ḥa b́nh cho Việt Nam Dân Chủ tự do. Từ thủa sinh tiền, Ḥa Thượng luôn hành hoạt bằng phong cách của bậc thượng sĩ, nghĩ trước cái nghĩ của người và làm trước cái làm của thế thường vốn có, do vậy, Ḥa Thượng để tâm xây dựng một nền ḥa b́nh cho quê hương dân tộc. V́, suốt chiều dài lịch sử, kể từ thời mở nước, giữ nước cho đến hôm nay, trải qua bao nhiêu triều đại, chế độ, quê hương Việt Nam chịu nhiều thế lực và áp lực ngoại bang xâm lược, người dân sống trong cảnh lầm than của một tiểu quốc. Do vậy, ḥa b́nh là điều kiện tất yếu phải có và giá trị của ḥa b́nh phải được tái lập để dẫn khởi trong mọi lănh vực xă hội và dân chủ, tự do, nhân quyền là sức mạnh sống của một nền văn minh, tiến bộ của con người. Ḥa Thượng đă đem hết tâm huyết để dóng lên tiếng nói ḥa b́nh, để khơi dậy ư thức ḥa b́nh, cho dân tộc biết yêu thương nhau, biết xây dựng cho nhau ư thức sống dân chủ, tự do. Đây chính là tinh thần tự chủ, độc lập để bảo vệ quê hương, nuôi lớn dân tộc. Nhưng tiếc thay, tiếng nói ḥa b́nh của Ḥa Thượng đă bị dập tắt bởi những thế lực chính trị thời đại và tự thân của Ḥa Thượng đă bị tù đày và ám sát thương đau. Nhưng dù cho Ḥa Thượng bị ám sát, bị tù đày qua nhiều chế độ đương thời, ư thức và tiếng nói ḥa b́nh của Ḥa Thượng luôn tuôn chảy đậm sâu trong tâm thức của dân tộc Việt, là sự nghiệp hằng hữu trong hàng triệu con tim của sinh dân Việt Nam, là ngưỡng vọng của loài người trên thế giới. - Ǵn giữ cương lĩnh để xây dựng và phát huy GHTN kể từ những ngày đầu năm 1964 thành lập GHPGVNTN, Ḥa Thượng là một trong các bậc tôn túc đă dấn thân, chịu nhiều sự hi sinh kể cả thân mạng để giữ vững lư tưởng và sự tồn vong của GH. Trong Hội Đồng Viện, Ḥa Thượng được thỉnh cử làm Tổng vụ trưởng Tổng vụ Thanh Niên, rồi quyền Viện trưởng và Cố vấn Viện Hóa Đạo GHTN. Trong các ngôi vị này, Ḥa Thượng đă lèo lái con thuyền Giáo Hội vượt qua nhiều thác gềnh thời đại, bao phong ba băo táp của cuộc đời mang nhiều thế lực manh động mà tự thân của Ḥa Thượng đă hứng chịu bao gian nguy, thử thách. Ḥa Thượng được xưng danh là chiến lược gia của GH, phần lớn các hoạch định, phương án hành động đúng theo phương châm của hiến chương: "Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất không đặt sự tồn tại nơi nguyên vị cá biệt mà đặt sự tồn tại ấy trong sự tồn tại của nhân loại và dân tộc". Ḥa Thượng đă đi theo phương châm của GH là v́ phúc lợi của dân tộc, v́ sự thịnh suy của Đạo Pháp, quê hương mà Ḥa Thượng đă dấn thân phụng sự trên mọi nẻo đường đất nước, trong các chức vụ quyền Viện trưởng Cố vấn chỉ đạo Viện Hóa Đạo đủ thấy tầm quan trọng của Ḥa Thượng trong GH. Do vậy mà trải qua bao thời đại, chẳng có thời đại nào để cho Ḥa Thượng được b́nh yên. Hiện thân của Ḥa Thượng trong GH là sự hiện thân mẫu mực, nắm vững lập trường của ḍng lịch sử Phật Việt. - Hàm dưỡng GĐPT, học sinh sinh viên Phật tử, Hướng đạo thanh niên Phật tử, người cha tinh thần của nhiều thế hệ trẻ: Sau khi nhận chức Tổng vụ trưởng Tổng vụ Thanh niên, Ḥa Thượng đă hết ḷng chăm lo giới trẻ. Một mặt soạn thảo kế hoạch để thành lập GĐPT ở những miền chưa hội đủ điều kiện, mặt khác lên chương tŕnh hoạt động cho GĐPT đă h́nh thành, để lấy đó làm bước tiến trên con đường tu học. Như đă nói, tự thân Ḥa Thượng chống tích vân du, đến từng địa phương để mở ra những trại huấn luyện, gồm nhiều cấp bậc: Trại huấn luyện Đàn Đội, Chúng trưởng, trại Lộc Uyển cho các huynh trưởng. A Nô Ma Ni Liên, Trại A Dục, Huyền Trang... Là vị cha tinh thần, Ḥa Thượng quan niệm rằng: thế giới người trẻ là thế giới nồng cốt cho mai hậu, là thế hệ của những người nắm vận mạng Đạo Pháp trong tương lai. Là trường cột, sức mạnh phụng sự cho lư tưởng dấn thân thượng cầu hạ hóa. Nếu tre tàn mà măng không mọc lấy đâu để duy tŕ Đạo Pháp. Bằng tấm ḷng hàm dưỡng thế hệ trẻ của ḿnh, Ḥa Thượng hiểu và cảm thông thế hệ trẻ. Ḥa Thượng đă gần gũi tâm t́nh, nói lên những kinh nghiệm của ḿnh trong lúc tiếp xúc, hội họp, mà giờ này các anh chị trưởng lăo thành mỗi khi đề cập đến Ḥa Thượng, không ai không xúc động, bàng hoàng bằng tấm ḷng thương kính, quí trọng. H́nh bóng của Ḥa Thượng là h́nh bóng của người cha già đối với tổ chức GĐPT Việt Nam. Ḥa Thượng đă giáo dục toàn diện cho lớp người trẻ, chính thực là một sự nghiệp hàm dưỡng người làm lợi đạo, ích đời, làm nhân tố xây dựng một xă hội chân, thiện, mỹ. Sự nghiệp nuôi người cho Đạo Pháp và quê hương.
6. Kết luận:Nói về cuộc đời và sự nghiệp của Ḥa Thượng Thích Thiện Minh là nói đến tinh thần Thiền học, hay khả tính tu chứng của các bậc Tổ đức Thiền gia. Nói đến tinh thần nhập thế v́ chúng sanh mà phát khởi bi nguyện hóa độ. Ḥa Thượng hiện hữu vào đời mà không hề lưu vết tích. Ḥa Thượng xả bỏ báo thân, nhẹ bước ra đi cũng chẳng mảy may in dấu bụi trần. Đến đi như nội dung bài kệ của Hương Hải Thiền sư: "Nhạn quá trường không Ảnh trầm hàn thủy Nhạn vô di tích chi ư Thủy vô lưu ảnh chi tâm."
Là hàng hậu duệ, môn nhân, pháp phái của Đức đệ nhị Tăng thống, Ḥa Thượng đă viết nên ḍng lịch sử đại hùng bằng tiếng hống sư tử làm kinh sợ đến các loài sơn lâm, thảo khấu. Một khi công viên quả măn, sự hóa độ vuông tṛn th́ Ḥa Thượng lại: "Nhất bát thiên gia phạn Cô thân vạn lư du Kỳ vi sanh tử sự Giáo hóa độ xuân thu." Đó là hạnh nguyện của Bồ Tát, khi th́ thơng tay vào chợ để độ người cá tôm. Khi th́ ḥa quang đồng trần để: "Thật tế lư địa bất thọ nhất trần Phương tiện môn trung bất xả nhất pháp" Hôm nay, Ngày Về Nguồn lần thứ 5 tại Pháp Quốc, ngày Hiệp Kỵ Chư Vị Lịch Đại Tổ Sư tại ngôi chùa mang tên Ḥa Thượng, Chùa Thiện Minh, Lyon Pháp quốc, đă đi vào trang lịch sử hoằng pháp hải ngoại. Tất cả Chư Tôn Đức Tăng Ni hiện diện hôm nay, nhất tâm đảnh lễ Giác linh Ḥa Thượng. Nguyện cầu Ḥa Thượng xót thương gia hộ cho Đạo Pháp trường tồn, GHPGVNTN được sớm phục hoạt để tiếp tục hoàn thành những Phật sự của Ḥa Thượng c̣n dang dở. Và bằng tâm nguyện tự thủa sinh tiền, Giác linh Ḥa Thượng thùy từ chứng giám cho một quê hương Việt Nam giàu đẹp, thái ḥa; con dân Việt Nam ấm no, hạnh phúc và có đủ các quyền làm người tự do, dân chủ như ước nguyện của muôn dân.
Ngày 10 tháng 9 năm 2011 (Tham luận Lễ Hiệp Kỵ Lịch Đại Tổ Sư - Ngày Về Nguồn Lần thứ 5 tại chùa Thiện Minh, Lyon - Pháp quốc) Nguyên Siêu[i] Tăng già Việt Nam, nhà xuất bản Phú Lâu Na, 1991, tr. 35. HT Trí Quang. [ii] Cố Ḥa Thượng Thích Thiện Minh, 1983. Tr 65. Thích Măn Giác.
|