HĂY TỎ RA M̀NH LÀ PHẬT TỬ
Trí Quang
Đây là những lời tha thiết chúng tôi muốn được đến tận tai, vào tận ḷng toàn thể các vị Phật tử tại gia. Chúng tôi mong được tiếng vang dội của quư vị đáp lại ḷng chân thành của nó.
Trước hết, chúng tôi xin quư vị hăy thẳng thắn tỏ ra ḿnh là Phật tử trong bất cứ trường hợp nào.
Chúng tôi cũng biết rằng tiếp xúc với người mà tỏ ra ḿnh là Phật tử, th́ có lắm khi thế là một bức màn đă hạ xuống giữa ḿnh với họ. Nhưng tỏ ra một cách ngoan cố, hơn nữa, một cách kiêu căng, mới thành bức màn ngăn cách. Chúng ta chỉ tránh sự ngoan cố và sự kiêu căng ấy là đủ. C̣n trong mọi trường hợp, bất cứ tiếp xúc với ai, ta phải thành thật tỏ ra “ḿnh là người Phật tử”. Điều ấy cần lắm. V́ chúng ta phải như thế để tỏ sự trung thành của ḿnh đối với Đạo pháp, để tỏ sự hợp lư của đạo pháp ḿnh tín ngưỡng, hơn nữa, để dắt dẫn người vào đạo pháp.
Chúng tôi thấy có người nghĩ rằng ḿnh không phải là Phật tử xứng đáng nên không dám, không muốn tỏ ra “ḿnh là Phật tử” trước mặt mọi người. Nhưng các vị có biết cho rằng chính thế, chính điều “không muốn tỏ ra ḿnh là Phật tử” là không xứng đáng một người Phật tử rồi không ? Huống chi Phật pháp vô thượng và vô cùng, được làm con Phật là hơn người lắm rồi, c̣n thật hành cho xứng đáng được bao nhiêu th́ được. Ngay cái việc “tỏ ra ḿnh là Phật tử” là một sự thực hành xứng đáng, một Phật tử khá xứng đáng rồi đó.
Có lắm người nghĩ “tự xưng hay tỏ ra ḿnh là Phật tử” th́ sợ bị người công kích. Nhưng người công kích ấy nếu là người ngoài, đối lập với tín ngưỡng chúng ta, th́ họ càng công kích càng tỏ cái phải của đạo pháp ta tín ngưỡng. Ta hăy liên tưởng sự khinh chê của con chim sâu đối với con đại bàng. C̣n người công kích ta nếu là người ngoài mà công kích một cách vũ phu, công kích v́ những sự xích mích hay những lư do khác, th́ thế là họ đă phạm đến tín ngưỡng của người : họ là người không lịch sự, nhân cách họ không xứng đáng, ta để ư làm chi. C̣n nếu là Phật tử mà công kích nhau như thế th́ thật là một tội lỗi lớn. Sao ta lại công kích sự “tự xưng”, sự “tỏ ra” là Phật tử ?
Dầu người Phật tử khác không xứng đáng đến đâu, sự “tự xưng hoặc tỏ ra ḿnh là Phật tử” vẫn là sự thực hành cần thiết, thành thật và đáng kính. Nay ta công kích việc ấy là ta công kích sự tu hành (đó là sự tu hành rồi vậy), sự cần thiết, sự thành thật, sự đáng kính và như vậy là công kích đức Phật, là tự công kích ḿnh. Tội lỗi không thể dung được. Chúng ta đừng v́ tập quán “chỉ trích người, công kích người” mà phạm vào tội lỗi ấy.
Có những vị nghĩ rằng tự xưng hoặc tỏ ra “ḿnh là Phật tử” th́ ngại cho nghề nghiệp bất chánh của ḿnh, thiệt tḥi cho sự cạnh tranh quá đáng của ḿnh, có lắm khi lại làm một sự mỉa mai cho cử chỉ và lời tiếng “không nhịn thua” của ḿnh. Nhưng nếu thế th́ sự “tự xưng là Phật tử”, sự “tỏ ra ḿnh là Phật tử” quả là một điều vô thượng, một sự cần thiết vô cùng rồi. Sao ta không thực hành một việc giản dị mà lợi ích ấy ?
Hiện nay có những người tự xưng là Phật tử mà mê tín, quấy quá. Những người này càng tự xưng là Phật tử lại càng làm cho người hiểu lầm đạo Phật. Phần đông người ta hiểu một đạo bằng cách theo thói quen nh́n vào người tự xưng là tín đồ đạo ấy. Cho nên những người mê tín, quấy quá, đă làm cho phần đông hiểu lầm đạo pháp v́ sự tự xưng là Phật tử của họ. Thế rồi có các người Phật tử khác muốn đừng lẫn lộn với những người ấy, nên không muốn tỏ ra “ḿnh là Phật tử” mà có khi lại công kích những người ấy nữa. Ấy là một cử chỉ không đúng tí nào. Những người tự xưng là Phật tử mà làm cho người hiểu lầm đạo Phật của ta, th́ giờ chính chúng ta phải tự xưng, phải tỏ ra “ḿnh là Phật tử” để cải chính lại.
Muốn người ta không hiểu lầm Phật pháp, những người Phật tử phải tự tỏ rơ ḿnh ra. Huống chi so với những người kia, ta c̣n kém nhiều : họ thành thật và can đảm hơn một cách rơ rệt. Nói rằng họ tự xưng như thế làm cho đạo pháp bị hiểu lầm, bị ẩn khuất, th́ ta cũng chẳng khác ǵ ; ta làm cho đạo pháp bị hiểu lầm, bị ẩn khuất v́ sự làm thinh, sự che giấu, sự kém thành thật, sự kém can đảm của ḿnh. Lắm khi cử chỉ làm thinh, không tỏ ra “ḿnh là Phật tử” trước mọi người c̣n tai hại hơn : mọi người sẽ nghĩ rằng đạo Phật có hay ǵ v́ chính những người tín đồ cũng không muốn tỏ ra ḿnh là Phật tử. Hại biết ngần nào ?
Riêng đối với các vị Phật tử mê tín và quấy quá, ta phải t́m cách chuyển họ, chứ không được công kích. Là Phật tử mà ta công kích họ th́ môi hở răng lạnh, ta công kích họ là ta gián tiếp tự công kích ḿnh, tự gạt bỏ người đồng tín ngưỡng của ḿnh. Họ quấy quá c̣n hơn những người ngoại đạo. Họ quấy quá nhưng đối với Tam bảo, mỉa mai thay, lắm khi c̣n trung thành và duy nhất hơn. Vả, xin quư vị nhớ, công kích chỉ trích không thể sửa đổi người mà chỉ gạt người ra khỏi đạo pháp. Huống chi họ không phải là người đáng công kích. Nếu các vị chân chánh mà so sánh với họ th́ hoàn cảnh chẳng khác ǵ những người thành phố sánh với người nhà quê: nhà quê không học thức nhưng tiền và sức của họ xây dựng lên thành phố, người thành phố hưởng của họ lại kiêu hănh với họ một cách lố bịch.
Chúng ta cũng vậy: xây dựng và duy tŕ đạo pháp là lực lượng chung mà ta là người phước duyên được hưởng đạo pháp khá, thế th́ ta phải cám ơn người kém hơn ta mới phải, sao lại công kích ? Cho nên việc ta làm là phải khuyến dẫn họ, một trong những khuyến dẫn ấy là làm sao cho họ “tỏ ra ḿnh là Phật tử” trước mọi người và trong mọi trường hợp. Và cách khuyến dẫn hay nhất là chính ta phải làm như thế trước.
Có những người không “tỏ ra ḿnh là Phật tử” đến nỗi không tụng kinh, ăn chay một cách bộc lộ công nhiên. Có khi họ đến đạo Phật với một thái độ tán thành, thiện cảm. Rồi dừng lại ở đó. Họ không muốn “tỏ ra ḿnh là Phật tử” để cá nhân được rộng răi hơn: đến với ai cũng được mà không có một tín ngưỡng, một lư tưởng dứt khoát. Điều ấy là điều mà chúng ta, nhất là người trí thức, rất không nên làm, bởi như thế là chúng ta không thành thật với chính ḿnh, thái độ là muốn bắt cá nhiều tay.
Lại có những người Phật tử vin vào giáo lư không phân biệt nên lắm khi không những không “tỏ ra ḿnh là Phật tử” trước những người đối lập với tín ngưỡng ḿnh mà c̣n nói theo họ, làm với họ nữa. Nhưng tinh thần rộng lớn vô phân biệt là thấy ai khổ cũng cứu, mà cứu bằng cách dùng mọi phương tiện đem Phật pháp đến cho họ. Nói khác đi, là làm sao cho họ cũng thành Phật tử. Trong những trường hợp hợp tác với người đối lập Phật pháp, chúng ta phải xét có thể đi đến mục đích trên, hoặc ít ra có lợi cho Phật pháp, mới được làm.
C̣n khi ta là Phật tử mà hợp tác với người đối lập tín ngưỡng ḿnh không v́ chuyển hóa họ, không v́ lợi ích đạo pháp, mà v́ bất cứ một lư do nào, dù là lư do của cá nhân ḿnh đi nữa, cũng hại cả. Cái hại thứ nhất là phạm giới tam quy : không theo thiên thần quỷ vật (ai chủ trương không có Phật pháp cũng là quỷ vật cả), không theo ngoại đạo tà giáo (thỏa măn cách ǵ cho loài người mà không làm cho người tín ngưỡng Phật pháp cũng là tà giáo) và không theo tổn hữu ác đảng (ai chủ trương công kích Phật pháp cũng là tổn hữu ác đảng cả). Cái hại thứ hai là làm theo, nói theo những người đối lập tín ngưỡng Phật pháp tức là ḿnh tự khinh thị và làm cho họ khinh thị tín ngưỡng của ḿnh.
Người tự trọng không bao giờ chịu nhục khi tín ngưỡng của ḿnh bị khinh thị. Huống chi ḿnh tự khinh thị tín ngưỡng của ḿnh. Có người nghĩ rằng ḿnh làm với người như thế, người sẽ khen ḿnh quảng đại, không cố chấp, hẹp ḥi, ḿnh dũng cảm trước điều dẫu không hợp với Phật pháp. Nhưng khen thế tức là chê đấy: người ta chê sự tín ngưỡng hời hợt của ḿnh, người ta thấy ḿnh dễ lung lạc, tai hại hơn nữa, người ta sẽ thấy ḿnh có thể làm trái tín ngưỡng của ḿnh, làm trái quyền lợi của đạo ḿnh, tức là tín ngưỡng của ḿnh và đạo của ḿnh không đáng ǵ. Nhưng quả có phải không đáng ǵ hay không? Chỉ ḿnh không “tỏ ra ḿnh là Phật tử” th́ mới không đáng ǵ mà thôi.
Tôi từng thấy một đạo hữu ḥa nhă đưa tượng Phật đeo nơi ngực ra cho một người đối lập với tín ngưỡng ḿnh:
- Xin lỗi ngài, tôi đă là một Phật tử.
Thế là người kia tỏ ra cử chỉ hiểu biết ngay. Một thanh niên Phật tử khác từ chối hiền ḥa một sự nài ép:
- Tôi là Phật tử, hoạt động không hết những điều lợi người của đạo Phật rồi.
Một người khác không cúng tiền cho một tổ chức từ thiện ngoài tổ chức của đạo Phật:
- Xin lỗi ngài, chúng tôi đang làm từ thiện trong phạm vi Phật giáo của chúng tôi; chúng tôi là Phật tử.
Chắc các vị sẽ hiềm rằng thế nó hẹp ḥi quá. Nhưng không đâu. Trong đạo pháp ta không thiếu một địa hạt nào cho ta hoạt động những điều ích lợi quần chúng. Chỉ e chúng ta không đủ sức làm cho vừa sự đ̣i hỏi của đạo pháp. Các vị bị người ta công kích là “người Phật tử kém hoạt động những điều có ích”, bị công kích như thế, các vị khó chịu, nhiều vị lại hỏi sao đạo pháp ta kém hoạt động, trong khi đó, các vị đi hoạt động theo người, cho người! Ḿnh không làm cho ḿnh, để bị công kích, trong khi đó đem việc làm của ḿnh đi làm cho người để người công kích. Không những họ công kích, họ c̣n khinh thị ḿnh theo đuôi họ nữa. Thật là điên đảo!
Thường thấy có nhiều người phàn nàn Phật giáo chúng ta kém tổ chức, kém thế lực, kém rầm rộ. Có lẽ nghĩ thế nên có người không “tỏ ra ḿnh là Phật tử”. Nhưng cái kém trong Phật pháp, cái kém đáng gọi là kém, là không tu hành, không thực hành theo Phật pháp, không thành thật tỏ ra ḿnh là Phật tử. C̣n nếu tất cả đều tỏ ra ḿnh là Phật tử, dầu chỉ tỏ ra một cách tương đối th́ tự nhiên Phật pháp ích lợi ḿnh người. Tôi chỉ nói sự ích lợi, ích lợi chân thật theo Phật pháp mà thôi. C̣n sự thế lực, sự rầm rộ th́ có khi không hợp với Phật pháp. Ta hăy t́m nơi Phật pháp những lực lượng lẽ phải, sự rầm rộ ích lợi, c̣n thế lực và rầm rộ vô ích th́ chắc chắn không bao giờ có.
Nói thế là tôi muốn các vị để ư hai thứ lực lượng rầm rộ. Tôi muốn nhắc lời đạo hữu Malalasekera, Hội trưởng TỔNG HỘI PHẬT GIÁO THẾ GIỚI chúng ta đă nói với chúng ta: “con rắn hổ mang (Cobra) dương oai mà người chết, con rắn hổ đất (Serpent à sonnette) dương oai mà người không hại ǵ”. Chúng ta chỉ tỏ lực lượng rầm rộ và cần phải tỏ lực lượng rầm rộ, để mà làm việc phải làm của chúng ta, thực hành giáo lư của Phật. Mà muốn vậy th́ “tỏ ra ḿnh là Phật tử” cần lắm, cần thiết một cách trực tiếp trong việc ấy.
Trên đây là chúng tôi muốn nói với các vị Phật tử không “tỏ ra ḿnh là Phật tử” v́ lư do này hay v́ lư do khác. Nhưng ngoài ra, có những người tự coi ḿnh là đạo ḍng của đạo Phật, ông bà cha mẹ và thân quyến ḿnh đều là Phật tử, v́ vậy mà tự nhiên quá hóa ra vô lư, không “tỏ ra ḿnh là Phật tử” trước mọi người, mọi trường hợp. Những người ấy quả như một người Phật tử Mỹ nói “Phật tử Á đông sống nhờ Phật pháp nhưng lâu ngày họ quên đi, ví như nhờ không khí mà loài người được sống, nhưng ít ai nhớ đến không khí”. Sự nhận xét ấy quả là đúng. Nhưng tại sao ta lại hời hợt với chính sự tín ngưỡng của chúng ta đến nỗi ấy ?
Lại có người đáng khen là thường đeo tượng Phật, tượng Bồ tát nơi ngực, nhưng không chào hỏi nhau. Phật tử chúng ta đáng lư phải giúp nhau, đồng vui đồng khổ với nhau, nhưng không được thế th́ ít ra là cũng chào hỏi vui vẻ với nhau. Khi gặp nhau giữa đường, trong chợ hay nơi hội họp, chỗ công cộng, bất cứ ở đâu, chúng ta củng phải chào nhau, hỏi nhau, tỏ t́nh thân ái với nhau. Và chính điều ấy là “tỏ ra ḿnh là Phật tử” và tỏ ra, hơn nữa, gây ra “lực lượng của Phật tử” chúng ta vậy.
* * *
Biết sự “tỏ ra ḿnh là Phật tử” là cần thiết rồi, vậy mong toàn thể các vị Phật tử tại gia hăy chú ư mấy điều tối thiểu sau đây:
- Thường đeo tượng Phật.
- Thường chào hỏi các thầy và chào hỏi nhau.
- Thẳng thắn tỏ ra ḿnh là Phật tử trong mọi trường hợp.
- Không nói và làm theo người đối lập với đạo pháp của ḿnh khi thấy sự nói và việc làm ấy không chuyển hóa được họ, không lợi cho danh dự và quyền lợi của đạo pháp ḿnh tôn thờ.
- Tự ḿnh và khuyên cả nhà ăn chay mỗi tháng hai ngày rằm và mồng một.
- Tự ḿnh và toàn gia hăy niệm Phật to tiếng (niệm to) mỗi tối trước khi đi ngủ. Đọc được bài Sám hối càng tốt. Hăy ngồi trên giường ngủ mà niệm và đọc.
- Mỗi tháng đến chùa hay Niệm Phật đường ít nhất một lần.
Không cần nói người xưa, hiện bây giờ đây vẫn có những người Phật tử uống thuốc độc để “tỏ ra ḿnh là Phật tử”, có những em Phật tử quyết liệt “tỏ ra ḿnh là Phật tử” trước sự thù ghét, dọa nạt. Có những đạo hữu và những em Phật tử tin tưởng ở Phật, tin lư nhân quả, thản nhiên thờ Phật, tụng kinh, ăn chay như thường ở những nơi thôn dă bây giờ, bao bọc chung quanh họ đầy sự đe dọa trực tiếp đến tánh mạng.
Đức Phật vô thượng, Phật pháp vô thượng, được vinh dự làm Phật tử, ta hăy “tỏ ra ḿnh là Phật tử” để xứng đáng với vinh dự ấy.
Trí Quang - 08.5.2495 (1951)
(Trích Tâm ảnh lục, tập 2, in lại trong Tâm ảnh lục, nhà xuất bản Văn hóa Sài g̣n, 2009, trang 400-415)