Ăn rau hay ăn thịt?
Mỹ Đức Phạm Kim Dzung
(Kỳ 2)
NHỮNG ÍCH LỢI CỦA ĂN RAU QUẢ VỀ PHƯƠNG DIỆN TÂM LINH
SỐNG AN LÀNH, SỐNG AN B̀NH KHÔNG CHIẾN TRANH V̀ KHÔNG GÂY NGHIỆP SÁT
Thật dễ hiểu khi gọi cách ăn rau quả hoàn toàn là ăn chay. Nhưng c̣n khó hiểu khi gọi cách ăn thịt cá là ăn mặn. Theo một số người, ngày trước, không biết từ bao giờ, người ta gọi cách ăn thịt cá là ăn mạng. Sở dĩ gọi là ăn mạng v́ phải lấy đi mạng sống của một sinh vật để làm thức ăn. Lâu dần hai chữ ăn mạng có vẻ nặng nề, dễ sợ quá nên người ta gọi trại đi là ăn mặn. Giải thích trên cũng có vẻ hợp lư v́ muốn có cá thịt để ăn tức là phải có mạng sống của sinh vật bị lấy đi. Khi lấy đi sinh mạng của một sinh vật, dù bé nhỏ như con ong, cái kiến, dưới cái nh́n của Phật giáo cũng là không ổn rồi. Tất cả mọi sinh vật có đời sống đều phải được tôn trọng như nhau. Hiếu sinh và giới luật cấm sát sanh luôn luôn là giới cấm hàng đầu của Phật giáo nguyên thủy, Phật giáo Tiểu thừa và Phật giáo Đại thừa ở khắp các nơi. Người ta thường ca ngợi sự b́nh đẳng và công bằng giữa người và người cũng như biểu lộ sự bất b́nh, giận dữ khi những người có sức mạnh, quyền lực hiếp đáp những người yếu đuối, thân cô thế yếu. Biết bao nhiêu cuộc chiến tranh đă khởi đầu từ những sự bất b́nh đẳng đó. Nhưng có một điều mâu thuẫn là khi con người dùng sự thông minh, khéo léo cùng với các kỹ thuật tân tiến để giết hại súc vật lấy thịt ăn th́ người ta xem đó như một nhu cầu cần thiết và chính đáng của con người. Từ h́nh thức săn bắn thời tiền sử cho đến những trại nuôi súc vật mênh mông với các thiệt bị hiện đại ngày hôm nay đă minh chứng điều trên. Con người lúc nào và ở đâu cũng là sinh vật thông minh nhất. Loài vật dù hung tợn, khỏe mạnh, mưu trí đến mấy vẫn thua rất xa loài người. Thế nhưng khi loài người sát hại loài vật để lấy thịt th́ ít ai cho đó là không công bằng. Ai cũng cho đó là lẽ tự nhiên. “Vật dưỡng nhơn” mà. Chỉ gần đây thôi và chỉ tại các nước văn minh, giầu có như Mỹ và một số nước tây phương khác mới xuất hiện những hội bảo vệ súc vật. Một trong những hội được thế giới biết đến là PETA ở Mỹ.
Chúng ta thử nghe xem các hội bảo vệ súc vật ở Mỹ cho biết đời sống của những con vật ra sao ở các trang trại chăn nuôi. Ở các trại nuôi gà, mỏ các con gà bị cắt gọn để chúng không c̣n mổ nhau được. Gà nuôi lấy trứng bị nhốt khoảng 6 con trong một ngăn bằng khoảng 1 ngăn tủ đựng hồ sơ, và đèn bật sáng suốt ngày. Khi những con gà này không c̣n đẻ được trứng nữa th́ chúng bị bỏ vào bao rác, cột lại để mau chết ngộp. C̣n gà tây hay gà nuôi lấy thịt th́ cũng ở trong không gian chật hẹp như vậy nhưng rất tối tăm,ngăn này chồng lên ngăn kia. Mỗi ngày chúng được vỗ béo bằng các hóa chất. Trọng lượng cứ tăng theo ngày. Chúng không có đủ chỗ để vươn dù chỉ một cái cánh, nhiều con không đứng nổi hoặc không nhúc nhích được thân ḿnh, nhiều con bị găy cánh và dĩ nhiên không được chữa trị. Không khí th́ sặc mùi khí ammoniac. Ḅ th́ bị nhổ sừng. Cả ḅ lẫn heo đều bị thiến và nuôi trong những khu chật hẹp, thiếu ánh sáng, không khí, được vỗ béo hằng ngày như gà cho đến khi đủ cân nặng. Nhiều con gục quỵ v́ què chân, hoặc chân không đỡ được trọng lượng cơ thể. Giống như gà, heo và ḅ cũng sống trên đống phân của chúng dày hàng tấc. Rất nhiều con bước đi lặc lè, yếu ớt ra khỏi xe tải để vào ḷ sát sinh hoặc chết trên đường đến ḷ sát sinh. Nhiều con ḅ, trừu dù đi không nổi nhưng khi bị đẩy vào đường chuyền dẫn vào chỗ sẽ bị giết đă chùn chân không chịu bước vào. Loài vật cũng có linh tính và “tham sinh, úy tử” khác ǵ con người. Sau khi bị đâm vào cổ, nhiều con vẫn c̣n sống, nhưng người ta vẫn tỉnh bở lột da, xẻ thịt như thường. Sống chật chội, tối tăm và khổ sở như vậy, những con vật này bị khủng hoảng (stress) đêm ngày, chúng thường nổi điên cắn xé lẫn nhau. V́ thế gà bị hớt mỏ, ḅ bị nhổ sừng là vậy. Sống trong đau khổ và chết trong kinh hoàng nên các nhà nghiên cứu cho biết các tuyến nội tiết của những con vật này thường tiết ra một số chất độc nằm trong cơ thể. Khi ăn thịt chúng, vô t́nh những chất độc nầy sẽ theo vào cơ thể con người cộng thêm với các hóa chất bảo quản thực phẩm (preservatives). Về lâu dài những độc tố này hẳn đưa đến những hậu quả đáng kể.
Các nhà bảo vệ súc vật ước tính trung b́nh một người Mỹ từ 5 tuổi đến năm 75 tuổi ăn khoảng 3.640 con gà. Chỉ tính trung b́nh một con khoảng gần 1kg thôi, th́ một người Mỹ cả đời ăn khoảng 3,000 kg thịt gà, chưa kể các loại thịt khác và hải sản. C̣n người Việt Nam th́ sao? Nước ta vốn nghèo. Khi ở Việt Nam ít ai có cơ hội ăn nhiều thịt thỏa thích. Người Việt cũng mới qua Mỹ ở tối đa là 33 năm tính đến thời gian này. Cứ cho trung b́nh một người Việt khoảng 70 tuổi ở Mỹ 33 năm ăn khoảng 1,000kg thịt cá đủ loại và một người Việt độ 70 tuổi ở trong nước ăn khoảng 100kg thịt cá đủ loại th́ vẫn thấy số thịt cá người ta ăn dù Mỹ hay Việt cũng nặng hơn số trọng lượng cơ thể rất nhiều. Người Mỹ nặng 220 pounds (khoảng 100kg) là qúa béo rồi. Người Việt cân nặng khoảng 85 kg cũng xem là quá mập rồi. Trong cơ thể con người, tế bào thần kinh khi bị lăo hóa th́ không có tế bào thần kinh khác thay thể. Tất cả các tế bào c̣n lại đều được thay thế khi già lăo và bị hủy diệt. Xem thế th́ cơ thể con người sau khi cha mẹ sinh ra cho đến khi trưởng thành và chết phần lớn phát triển do vay mượn từ thịt cá. Đúng như lời kinh sám hối đức Phật dạy, người ta không thể nhớ hết, đếm hết số lượng động vật người ta đă sử dụng để trưởng dưỡng thân thể này:
“...Ví như thây ướp hằng c̣n
Từ xưa chất để nên ḥn núi cao
...............................................
Xét ra th́ thịt xương này,
Lại là xương thịt muôn thây tạo thành…”
Có nhiều người Mỹ hay nhiều thanh thiếu niên Việt Nam sinh ra hoặc lớn lên tại Mỹ không có cảm xúc ǵ khi ăn miếng thịt heo, ḅ dọn trên đĩa v́ không nh́n thấy toàn cảnh con vật bị chế biến thành đồ ăn như thế nào. Nhưng nếu nh́n thấy cả con heo quay, cả con chim cút hay bồ câu dọn trong tô, trên đĩa th́ họ rất xúc động không muốn ăn nữa và thường tự hỏi những con vật đó có tội lỗi ǵ mà bị như thế. Đó là những điểm sáng lóe lên từ ḷng từ bi trắc ẩn với muôn loài và là khởi điểm h́nh thành những hội bảo vệ súc vật ở Mỹ và thúc đẩy nhiều người Mỹ ăn rau quả. Điều này cũng lại rất đúng với lời kinh Phật từ xưa:
“… Cũng có lúc ḷng lành bất nhẫn
Nghe tiếng kêu hối hận giật ḿnh
Máu me ràn rụa thân h́nh
Mắt trộng cảnh thảm động t́nh xót xa
Con nguyện hứa thứ tha tất cả
Ḷng dặn ḷng cải hóa tự than
Học đ̣i theo bậc triết nhân
Tạm dùng rau trái nuôi thân qua ngày...”
Sẽ không thể nào có được công bằng thực sự nếu con người chỉ tranh đấu và thực hiện b́nh đẳng giữa người và người. Mạng sống của loài vật cũng cần phải tôn trọng và bảo vệ v́ chúng cũng biết đau đớn, oán hận khi bị giết hại, hành hạ; biết yêu thương, tri ân khi được đối xử tử tế. Lấy sanh mạng của những con vật ngu khờ, yếu đuối hơn ḿnh để nuôi dưỡng cơ thể cũng giống như người ỷ quyền lực áp bức, hà hiếp người cô thế. Thử tưởng tượng nếu có một loại sinh vật thông minh, khỏe mạnh hơn loài người ở một giải thiên hà nào đó thích ăn thịt loài người chúng ta và họ sử dụng nhiều kỹ thuật hiện đại hơn chúng ta để bắt chúng ta ăn thịt. Chúng ta sẽ kinh hoàng, đau thương, thù hận đến thế nào. Sát sanh, gián tiếp hay trực tiếp, là một trong những ác nghiệp tạo nên duyên khởi trùng trùng khiến người ta trôi nổi trong luân hồi. Những người có nghiệp sát sanh nặng thường sống trong những khu vực chiến tranh và chịu hậu quả của chiến tranh dưới nhiều h́nh thức. Họ cũng có thể bị những chứng bệnh nan y, trầm kha hoặc sức khỏe yếu kém để chịu những nỗi thống khổ về thể xác và tinh thần. Người có sát nghiệp nặng cũng hay bị những tai nạn thảm khốc, bất đắc kỳ tử và chết không toàn thây. Có người nghĩ rằng ăn thịt cá không phải là sát sanh v́ chỉ đi chợ mua thôi. Xin nhớ rằng nếu không có cầu sẽ không có cung. Không có người cần thịt cá th́ sẽ không có ḷ sát sinh. Ḷ sát sinh là nơi trực tiếp lấy đi sinh mạng súc vật. Người tiêu thụ là động cơ gián tiếp thúc đẩy hoạt động của ḷ sát sinh. Cả hai bên đều chia sẽ sát nghiệp với nhau rồi tùy theo nhân duyên mỗi cá nhân mà cái quả của nghiệp sát thay đổi. Từ xưa ngạn ngữ Trung Hoa đă có câu:
“...Xưa nay trong một bát canh
Oán sâu như bể, hận bằng non cao.
Muốn hay nguồn cội chiến tranh
Lắng nghe ḷ mổ tiếng gào đêm thanh…”
Ngày nay người Mỹ gọi cách nấu ăn hoàn toàn bằng rau quả là humanese cuisine và ăn chay là humanese diet, tạm dịch là cách nấu ăn nhân bản/ cách ăn nhân bản. Điều này rất phù hợp với lời nói của Khổng Tử về bản chất nhân ḥa, từ ái của con người “nhân chi sơ, tính bản thiện”. Cũng có người cho rằng nấu ăn rau quả mà c̣n lấy tên những món đồ mặn để gọi là tâm c̣n tham tưởng đến cá thịt. Điều này không đúng. Mỗi món ăn là một một nghệ thuật, một quá tŕnh sáng tạo tích lũy kinh nghiệm của cả một địa phương trong một nước. Tổng hợp các món ăn uống của một nước được gọi là văn hóa ẩm thực. Những chữ “văn hóa ẩm thực” cho thấy một lịch sử nấu nướng và ăn uống lâu dài bao gồm nhiều thế hệ của một dân tộc. Mà cách nấu chay th́ không được phổ biến nhiều như cách nấu đồ mặn nên các bà nội trợ ở khắp nơi dùng tên món mặn để gọi thiết nghĩ v́ hai lư do sau đây. Trước hết, mỗi món chay cũng cần có một tên gọi để phân biệt. Sau nữa, v́ nấu chay không có chiều dài sáng tạo như nấu các món mặn nên các bà nội trợ nh́n món mặn mà làm ra món chay để đáp ứng nhu cầu trước mắt của người ăn đồng thời biểu lộ tài khéo léo của ḿnh.
NÊN ĂN RAU QUẢ THẾ NÀO ĐỂ CƠ THỂ KHỎE MẠNH?
Một khẩu phần ăn đầy đủ chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể phải bao gồm thực phẩm có chất đạm(protein), các loại vitamins và muối khoáng, chất bột (carbonhydrate), chất xơ, một ít chất béo không băo ḥa và một ít chất đường. Trung b́nh một người cần khoảng 2,000 calories lấy từ thực phẩm để có đủ năng lượng cho các hoạt động hằng ngày.. Người mới bắt đầu ăn rau quả củ thuần túy thường có cảm giác lúc nào bụng cũng nhẹ, mau đói và thường thích ăn lặt vặt suốt ngày v́ cơ thể chưa hoàn toàn thích ứng với việc thay đổi chất đạm động vật bằng chất đạm thực vật. Điều này sẽ nhanh chóng chấm dứt tùy theo cơ thể mỗi người và mỗi tuổi. Ở người tuổi trẻ, cơ thể khỏe mạnh t́nh trạng trên có thể kéo dài đến một năm rưỡi hay hai năm. Ở người lớn tuổi hơn, quá tŕnh trao đổi chất trong cơ thể đă chậm (slow metalbolizers) th́ trong khoảng vài tháng. Điều quan trọng nhất là phải ăn đủ các chất đạm đậu nành (soy protein). Nếu ăn không đủ chất protein của đậu nành, người ta phải t́m nguốn protein khác thay vào. Nói cách khác, nếu không đủ chất đạm ở đậu nành, người ta sẽ ăn rất nhiều tinh bột để bù vào số lượng chất đạm bị thiếu. Người ta sẽ ăn nhiều cơm, xôi, bánh ḿ, ḿ, bánh ngọt, các loại, chè, các loại bánh cổ truyền của người Việt như bánh bao, bánh nậm, bánh bèo, bánh tráng, bánh gị....Họ cũng có thể ăn nhiều chất có đường khác. Và sẽ lên cân rất mau. Sau đây là một chút kinh nghiệm giúp cho việc ăn rau, củ, quả thuần túy được dễ dàng lúc đầu. Nên nhớ ăn uống chỉ là một thói quen. Thường khó thay đổi một thói quen nhưng không phải là không đổi thay được.
1- Ăn đủ loại rau, quả, củ khác nhau.
2- Ăn ít chất bột (carbonhydrate). Số lượng chất bột này phải tự giới hạn. Chẳng hạn mỗi bữa chỉ ăn từ 1-2 chén cơm hay 1 ổ bánh ḿ.
3- Ăn đủ lượng protein cần thiết bằng cách ăn nhiều đậu phụ hấp, luộc, nướng, đậu hũ với nước đường hoặc không đường, đậu nành tươi luộc, hấp, xào để có đủ protein không làm đói bụng mau. Trung b́nh mỗi ngày có thể ăn đến khoảng 1/2 miếng đậu phụ trắng bán ở chợ Việt Nam hay 2/3 hộp đậu phụ của Nhật hay Đại Hàn. Nếu bạn là người ăn chay b́nh thường th́ nếu cần và nếu thích có thể uống sữa, ăn phô-ma, ăn yogurt, v́ đó là nguồn cung cấp chất đạm rất cao. Bạn cũng có thể ăn trứng nếu thích. Nhưng đây chỉ nên cho giai đoạn đầu làm quen với chế độ ăn rau quả. Về lâu, về dài, ăn trứng không tốt ở nhiều khía cạnh khác. Nếu là một olvo-lactose vegetarian (người ăn rau quả mà không thể uống sữa tươi và không được ăn trứng, ăn phô-ma), bạn có thể uống sữa đậu nành, sữa hạt mè đen hay trắng (dưới dạng nước hay bột), ăn phô-ma làm bằng đậu nành(soy cheese) hoặc các loại egg substitute hoàn toàn không có trứng.
4- Ngoài các bữa chính mỗi ngày nên ăn thêm vài bữa phụ (snacks) trong ngày với các loại đậu hạt là nguồn chất đạm, vitamins và chất muối khoáng rất tốt (hạt bí, hạt dẻ, hạt điều, hạt hướng dương, hạt đậu nành, đậu phụng, hạnh nhân, walnuts, hazelnuts, macadamia, pecans....) hoặc các loại bánh làm hoàn toàn bằng hạt mè đen hay hạt mè trắng. Các loại hạt cũng giúp no lâu hơn trái cây. Ngoài đậu nành, các loại hạt trên c̣n được chế biến thành các loại nước uống tuyệt ngon dưới dạng chất lỏng hay bột. Các loại đậu khác như đậu xanh, đậu đen, đậu đỏ, đậu kidneys, đậu lentils, đậu Ḥa Lan, bắp... cũng hạn chế v́ có nhiều tinh bột.
5- Đồ ăn chay thường không mùi vị v́ không dùng nước mắm nên nhiều người thường thấy nhạt nhẽo. Khi nấu ăn có thể dùng một chút chao để nêm đồ ăn hoặc làm nước chấm để đồ ăn có vẻ �nặng mùi� giống đồ mặn.
6- Ngoài các loại bột nêm thông thường làm từ rau, củ, quả, có một loại gia vị không h́nh tướng nhưng làm đồ ăn tăng thêm hương vị đặc biệt. Đó là gia vị �t́nh thương�. Hăy gửi đến những món rau quả bạn đang nấu tất cả tấm ḷng thương yêu, trân trọng, lời cảm ơn thiết tha, ân cần cùng với những lời chú nguyện chân thành. Những món ăn bạn nấu sẽ đem đến người ăn những cảm giác thú vị và thoải mái. Xin nhớ rằng năng lượng tỏa ra từ một người hay một sinh vật có những ảnh hưởng đặc biệt đến môi trường chung quanh. Điều này hôm nay đă được các khoa học gia Nhật thí nghiệm và chứng minh là đúng. Đó chính là lư do v́ sao tại các già lam, tự viện ở Trung Hoa ngày xưa người đứng nấu bếp không phải là những người b́nh thường thích làm công quả như ở các chùa Việt Nam mà phải là các thiền sư đă chứng ngộ.
7- Nếu thích đồ ăn có mùi tanh giống như cá tôm, có thể dùng các loại rong biển khô, tươi để nấu nướng.
8- Quân b́nh âm dương cho các loại rau quả ăn hằng ngày rất quan trọng. Theo Osawa, người Nhật đă phát sinh ra cách ăn gạo lứt, muối mè được nhiều người khắp nơi biết đến, trong rau, củ, quả chỉ có gạo lứt, đậu đỏ, cà rốt, bí đỏ, mè đen, quả lêkima( quả trứng gà hay quả ô ma ở Việt Nam) là dương mà thôi. Tất cả các loại rau quả khác đều là âm tính , hoặc có dương tính nhưng rất thấp. Cho đến nay khoa học tây phương chưa chứng minh được điều này. Nhưng trong thực tế, những người ăn chay trường lâu ngày, v́ chỉ ăn rau quả, nên thường thấy trong người mát mẻ, dễ chịu, ít khi khó chịu v́ thời tiết nóng nực, có người c̣n dễ bị lạnh nữa. Có thể đây là ảnh hưởng của âm tính do rau quả đem đến. Bầu, bí, mướp, các loại cà, măng ăn nhiều trong người dễ uể oải. Riêng những người bị đau khớp, phong thấp không nên ăn cà pháo, cà tím, cà bát v́ làm tăng thêm đau nhức và nhức mỏi. Có thể uống trà gừng hoặc uống nước gừng đun sôi hằng ngày v́ gừng không chỉ là một một loại gia vị mà c̣n là một vị thuốc giúp quân b́nh âm dương và nóng lạnh trong cơ thể rất tốt. Gừng cũng có tác dụng sát trùng, tẩy độc, làm êm dịu bao tử, giúp không bị say sóng, nôn mửa.
Tài Liệu Tham Khảo:
- Quan điểm ăn chay của đạo Phật, Tâm Diệu, 1998.
- Nghi thức Tụng niệm, Giáo Hội Tăng Già Khất Sĩ Việt Nam, 1978
- Ăn chay-Sát sinh và Quả báo, Tịnh Tông Học Hội, 2008.
- http://www.happycow.net
- http:www.goveg.com
- www.TryVeg.com; www.TopTenUSAsites.com, www.VeggieConnection.com
- http:www.ChooseVeg.com, http://www.lifedynamix.com