Thư ṭa soạn số 40
(tháng 03.2015)
THẾ GIỚI ẢO
Mai năm nay nở sớm trước Tết. Qua Tết th́ những cánh hoa vàng đă rụng đầy cội, và trên cây, lá xanh ươm lộc mới. Quanh vườn, các nhánh phong lan tiếp tục khoe sắc rực rỡ giữa trời xuân giá buốt. Đêm đến, trời trong mây tịnh, vườn sau đón ngập ánh trăng, tạo một không gian huyền ảo lung linh. Đă không có những ngày xuân rực nắng, không có những đêm xuân ấm cúng tiếng đàn câu ca và những chung trà bằng hữu; nhưng chân t́nh của kẻ gần người xa, vẫn luôn tỏa sự nồng nàn, tha thiết. Cái ǵ thực th́ c̣n măi với thời gian thăm thẳm, vượt khỏi những cách ngăn của không gian vời vợi.
Nhân loại ngày nay đang tiến, và c̣n tiến xa hơn, trong công nghệ thông tin điện tử, thế giới mạng, không gian mạng. Kỹ thuật hiện đại như trao cho mỗi cá nhân phép thần thông biến hóa để giao tiếp, liên lạc, t́m và thấy nhau qua cầu nối có dây (internet), cầu nối không dây (wifi), trên màn ảnh lớn, màn ảnh nhỏ, nơi bàn làm việc, và ngay cả trên bàn tay nhỏ bé. Nhưng thần thông cách nào th́ thế giới mà họ đang đắm ḿnh, tiêu phí gần hết thời gian vào đó, vẫn được xem như là thế giới ảo (the virtual world), không gian ảo (the virtual landscape, cyberspace). Ảo ở đây không có nghĩa là không có, mà là có trong ư nghĩa không thực, không hiện hữu như thực tế (fact, reality). Biết là ảo, nhưng người ta không thể phủ nhận nó; trái lại, đối với một số người, đó là cả đời sống thực của họ, không thể thiếu vắng mỗi ngày. Hậu quả là có những nhân vật ảo, công ty ảo, hàng hóa ảo, tiền bạc ảo, tṛ chơi ảo, t́nh yêu ảo… tạo thêm khổ đau, khủng hoảng, bất an cho cuộc đời và những con người đang t́m kiếm hạnh phúc. Các nhà giáo dục luôn cảnh giác tuổi trẻ (mà cũng ngầm nhắc luôn cho những người lớn ham vui), chớ đắm ḿnh trong thế giới ảo mà hăy trở về với thực tế đời sống—tức là phải đủ can đảm và nghị lực để rời khỏi máy vi tính, máy chơi game, điện thoại cầm tay… Nhưng theo khảo sát của các nhà tâm lư, đa phần những người nghiện “thế giới ảo” đều không có hạnh phúc, hoặc có nhiều khúc mắc trong đời sống thực—những người này t́m quên trong thế giới ảo, hy vọng có thể khỏa lấp sự bất toàn của cuộc sống hoặc biết đâu, may mắn t́m ra một nhân dáng hay sự việc ảo (mà cũng là người thật, việc thật) cho đời ḿnh. Suy cho cùng, dù có ra khỏi thế giới ảo, trở về với đời sống gọi là “thật” đi nữa, chưa hẳn là con người có thể t́m thấy hạnh phúc, an lạc cho đời ḿnh. Bởi v́, hăy tự hỏi đời sống “thật” này có thực sự là “thật” không. Nếu là thật th́ phải c̣n măi trong không gian, thời gian. Thực tế cho thấy không có ǵ, từ vật chất đến tinh thần, có thể giữ nguyên vẹn tính nguyên thủy của nó. Những lâu đài, tượng đài nguy nga kiên cố có thể tan thành tro bụi trong vài phút; những ngai vàng, các chế độ, các tổ chức và đảng phái được cho là bền vững, trường trị muôn năm, có thể bị lật đổ bởi các cuộc cách mạng, canh tân; và t́nh yêu, dù là t́nh yêu chân thật, keo sơn, thủy chung nhất, cũng phải có lúc dẫn đến chia ĺa khổ đau. Thực tế cũng cho thấy, ngay trong đời sống thực, chúng ta lại luôn sống trong ảo tưởng, quá nhiều ảo tưởng. Từ người ít học đến hàng trí thức, từ kẻ vô danh đến kẻ nổi danh, từ hàng thuộc cấp để kẻ lănh đạo… từ chuyện nhỏ đến chuyện lớn, từ văn học đến chính trị, xă hội, tôn giáo… đều dễ vướng cái bệnh ảo tưởng, hoang tưởng—được vài tiếng khen đă cho ḿnh là thiên tài, trung tâm vũ trụ; được người khác bầu chọn (hoặc ép họ bầu chọn, hoặc tự ḿnh bầu chọn ḿnh) đă cho ḿnh là trên hết, nổi trội hơn hết. Tự cao tự măn, say đắm trong ảo tưởng về sự vĩ đại của bản ngă, th́ sẽ không bao giờ thấy được thực tánh, thực chất của con người và cuộc đời. Theo kinh nghiệm và tuệ giác của những bậc minh triết để lại, muốn t́m ra sự thực, chân lư, trước hết phải nhận thức đúng đắn về cái ảo, cái không thực. Phải “giải ảo” th́ may ra mới thấy được cái Chân. Một khi cái Chân xuất hiện, mọi điều tốt (Thiện) và đẹp (Mỹ) mới thực sự có mặt, trong cuộc sống toàn diện, cũng như trong văn học nghệ thuật. Và điều mà tất cả chúng ta có thể áp dụng là hăy sống rất thực, rất chân t́nh, như là bước khởi đầu để thoát khỏi thế giới ảo và các ảo tưởng.
Dù thế nào, hai vầng nhật nguyệt vẫn luôn lơ lửng trên bầu trời ngày đêm. Có hay không nền công nghệ thông tin hiện đại, có hay không thế giới ảo và không gian ảo, th́ trời và trăng vẫn thế, vẫn tỏa sáng từ vạn cổ. Dưới ánh trăng xuân, chiêm nghiệm trần gian ảo hóa: Như giấc chiêm bao của người mỏi mệt, như tṛ huyễn mị của ảo thuật gia, như bọt nước lao xao bờ sông mé biển, như ảo ảnh xuất hiện trên sa mạc bỏng cháy khô khan, như sương mai đọng trên đầu ngọn cỏ, như ánh chớp xuyên qua trời đêm mịt mùng… (*) Thế giới ảo không có ǵ xấu xa, tội lỗi. Nó huyền diệu và đẹp như thơ, nếu được lặng nh́n và lắng nghe như là chính nó.
___________________
(*) Mượn h́nh ảnh của một bài thi kệ trong kinh Kim Cang Bát-nhă Ba-la-mật.
|